สเต็มเซลล์คืออะไร
เซลล์ต้นกำเนิดเม็ดโลหิต (Stem Cells) เป็นเซลล์ตัวอ่อนเม็ดโลหิต ซึ่งอาศัยอยู่ในไขกระดูก ที่สามารถเจริญไปเป็นเซลล์เม็ดโลหิตชนิดต่างๆ ได้แก่ เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกล็ดเลือด ที่ไหลเวียนอยู่ในร่างกายของเรา โดยที่สเต็มเซลล์มีคุณสมบัติพิเศษ คือสามารถแบ่งตัวได้อย่างไม่จำกัด ทำให้สเต็มเซลล์ไม่มีวันหมดไปจากร่างกาย เราจึงสามารถบริจาคสเต็มเซลล์ ให้กับผู้ป่วยได้ โดยที่สเต็มเซลล์สามารถสร้างขึ้นมา เพื่อทดแทนได้อย่างรวดเร็ว
ก่อนการบริจาคสเต็มเซลล์
ผู้บริจาคที่มีสเต็มเซลล์ตรงกับผู้ป่วย จะได้รับการติดตามเพื่อตรวจเนื้อเยื่อ HLA เพิ่มเติม โดยแบ่งเป็น 2 แบบ ดังนี้
1. การตรวจเนื้อเยื่อ HLA High Resolution Typing
เป็นการตรวจเนื่อเยื่อ HLA ระดับละเอียดเพิ่มเติมจาก DNA ที่สกัดไว้ตอนที่ขึ้นทะเบียนเป็นอาสาสมัครโดยผู้บริจาคไม่จำเป็นต้องเดินทางมาที่ศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติ
2. การตรวจยืนยันผล HLA Verification Typing
เป็นการตรวจเนื่อเยื่อ HLA ระดับละเอียด โดยผู้บริจาคต้องเดินทางมาที่ศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติ เพื่อรับทราบข้อมูลการบริจาคสเต็มเซลล์ อย่างละเอียด คัดกรองประวัติสุขภาพ หากผู้บริจาคยินดีบริจาค และสุขภาพผ่านเกณฑ์ จะดำเนินการเก็บตัวอย่างเลือดประมาณ 50 ซี.ซี. เพื่อนำไปตรวจเนื้อเยื่อ HLA โดยละเอียดและตรวจโรคติดเชื้อทางเลือด จากนั้นเจ้าหน้าที่จะแจ้งผลการตรวจให้ผู้บริจาคทราบ ทั้งนี้ หากผู้ บริจาคไม่สะดวกเดินทางมายังศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติ กรุณาแจ้งเจ้าหน้าที่เพื่อประสานงานเก็บตัวอย่างที่ภาคบริการโลหิตแห่งชาติที่สะดวกได้
• ขั้นตอนการตรวจร่างกาย
หากขั้นตอนการตรวจยืนยันผล HLA Verification Typing พบว่าผู้บริจาคมีเนื้อเยื่อ HLA ตรงกับผู้ป่วยแล้ว จะมีเจ้าหน้าที่ติดต่อกลับ เพื่อทำการนัดหมายกำหนดการต่างๆ ในขั้นตอนการบริจาค โดยผู้บริจาคจะต้องมีการตรวจร่างกายก่อนการบริจาคสเต็มเซลล์กับโรงพยาบาล สมาชิกของศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติ เพื่อให้แพทย์เป็นผู้ประเมิน ผู้บริจาคมีสุขภาพร่างกายสมบูรณ์แข็งแรงจะสามารถบริจาคสเต็มเซลล์ได้
1. การบริจาคสเต็มเซลล์จากกระแสเลือด
ในกระแสเลือดจะมีสเต็มเซลล์อยู่ปริมาณน้อยมาก จึงต้องฉีดยากระตุ้นเม็ดเลือดขาว (G-CSF) ก่อนการบริจาค 4 วัน วันละ 1 ครั้ง เพื่อกระตุ้นให้สเต็มเซลล์ออกมาอยู่ในกระแสเลือด และเจาะเก็บจากหลอดเลือดดำข้อพับแขนทั้ง 2 โดยใช้เครื่องคัดแยกสเต็มเซลล์ อัตโนมัติ ระยะเวลาการเก็บ 4-5 ชั่วโมง ใช้เวลา 1-2 วัน และพักฟื้นร่างกายประมาณ 3-5 วัน
2. การบริจาคสเต็มเซลล์จากไขกระดูก
การบริจาคสเต็มเซลล์จากไขกระดูก ผู้บริจาคอาจต้องเก็บเก็บเลือดไว้ใช้สำหรับตัวเอง 1-2 ถุง ก่อนการบริจาค 1-2 สัปดาห์ จากนั้นวันบริจาคจะเก็บสเต็มเซลล์ในห้องปลอดเชื้อ โดยผู้บริจาคจะได้รับการดมยาสลบโดยวิสัญญีแพทย์ และแพทย์จะเจาะเก็บ สเต็มเซลล์จากไขกระดูกที่บริเวณกระดูกสะโพกด้านหลัง ระยะเวลาการเก็บ 2 ชั่วโมง หลังการบริจาคจะคืนเลือดให้ผู้บริจาคและพักฟื้นร่างกายประมาณ 5-7 วัน